ต้นมะระหวานมีลักษณะเป็นไม้ล้มลุก มีหนวดไว้เกาะตามต้นไม้หรือ กำแพง งอกออกมาข้างก้านใบหย่อมละ 2-4 เส้น รากขยายออกตามอายุ เพื่อเก็บสะสมอาหาร ใบมี 5 แฉก คล้ายใบตำลึงแต่ใหญ่กว่า หนากว่า มีสีเขียมเข้ม และผิวขรุขระ ภายในมีเนื้อและมีเมล็ดเพียง 1 เมล็ด ขยายพันธุ์โดยใช้ผล และเก็บเกี่ยวส่วนขยายพันธุ์ในฤดูหนาว ฤดูกาลที่เก็บเกี่ยวได้มากคือ ระหว่างเดือนตุลาคมถึงกุมภาพันธ์ ส่วนที่ให้ประโยชน์ทางยาคือส่วนผลนี่เอง ที่มีทั้งวิตามิน ฟอสฟอรัส และแคลเซียม ทั้งมีเส้นใยไฟเบอร์สูง
คุณค่าของมะระหวานนี้มีวิตามินซีเป็นแอนตี้ออกซิแดนซ์ หรือสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยป้องกันเลือดออกตามไรฟัน มีแคลเซียม บำรุงกระดูกและฟัน และฟอสฟอรัส ก็ดีต่อกระดูกและฟันเช่นเดียวกัน และยังมีใยอาหารที่ย่อยง่ายช่วยให้ขับถ่ายสะดวก มะระหวาน นอกจากผลที่กินได้แล้ว ยอดอ่อนก็สามารถกินได้ด้วย
อาหารที่มักนำไปทำก็ได้แก่ ผัดมะระหวานไฟแดง ใส่หมูสับหรือหมูกรอบร่วมด้วย
ก่อนหน้านี้มะระหวานหากินไม่ได้ง่ายๆ เพราะว่าเป็นพืชที่ปลูกอยู่ทางเหนือ เพราะเป็นพืชที่ชอบอากาศหนาวเย็น และดินร่วนระบายน้ำได้ดี แต่ตอนนี้เนื่องจากมะระหวานเป็นพืชที่ได้รับความนิยมมาก เพราะรสชาติหวานอร่อย ไม่ว่านำไปผัดเปล่าๆ ใส่น้ำมันหอย ผัดใส่ไข่ แกงจืด แกงแค หรือต้มกินกับน้ำพริกได้ทุกชนิด จึงมีเกษตรกรสนใจนำไปปลูกเป็นพืชเศรษฐกิจ ปัจจุบันจึงหาทานมะระหวานกันได้ง่ายขึ้น
